Karotis ve vertebral arterler boyunun ön ve arka kesimlerinde yer alan, kalpten çıkan ana atardamar olan aortadan köken alarak beyni besleyen atar damarlardır.
Karotis arter şah damarı olarak da bilinir. Boynun her iki tarafında birer adet karotis ve vertebral arter bulunur. Bu damarlar kalpten gelen oksijenden zengin temiz kanın beyine taşınmasını sağlarlar.
Karotis ve vertebral arterlerde meydana gelen duvar sertleşmesi ya da plaklar beyne giden kan akışını engelleyebilir, hatta damar duvarından kopan plaklar beynin içindeki küçük damarları tıkayarak inmeye (felç) yol açabilir.
Karotis ve vertebral arterlerdeki plakların temel nedeni damar sertliği olarak da bilinen aterosklerozdur. Atardamarların iç duvarlarında, yağ ve kolesterol birikimi ile birlikte damar duvarındaki değişime cevaben gelişen enflamasyon sonucu “aterom” ya da “plak” meydana gelir. Bu plaklar zaman içerisinde 2 önemli problem oluşturabilir.
Birincisi plaktaki yırtılma sonucunda plaktan kopan parçalar daha ince olan damarları tıkayabilir. İkincisi ise plak zamanla büyüyerek damarın daralmasında hatta tamamen tıkanmasına neden olabilir.
Karotis arter darlığı olan hastaların çoğunda damarda ciddi bir darlık olana kadar ya da plaktan kopan parça küçük bir damarı aniden tıkayana kadar belirgin bir bulgu görülmeyebilir. Belirtiler baş dönmesi, dengesizlik, kulak çınlaması, nedeni belirsiz ani baş ağrısı, ani görme problemleri, konuşmada ve anlamada bozulma, yüzde, kol veya bacaklarda ani güç kaybı ve uyuşukluk ve inme (felç) şeklinde olabilir.
Bu nedenle karotis ve vertebral arterlerin renkli doppler ultrasonografi ile değerlendirilmesi, plak varlığının araştırılması ve mevcut plakların oluşturduğu darlığın derecesinin belirlenmesi açısından çok önemlidir.
Renkli doppler ultrason incelemesi ultrasonografi cihazı ile gerçekleştirilen, yüksek frekanslı ses dalgalarının kullanıldığı, damarlardaki kan hücrelerine çarpan ses dalgalarının geri dönmesiyle işlenen ve kırmızı-mavi renkli olarak oluşan görüntüler sayesinde kanın akış yönü, miktarı ve hızı ile ilgili bilgi veren, ağrısız, ilaçsız, zararsız, kolay ulaşılan bir görüntüleme yöntemidir.
Karotis ve vertebral arter renkli doppler incelemesinde hasta muayene masasına sırtüstü yatarak başını hafif geriye doğru atar. Yüzünü incelenecek olan tarafın karşı tarafına doğru hafif çevirir. Boyuna inceleme öncesi zararsız bir jel sürülerek ultrason probu ile görüntüleme yapılır.
Bu incelemede öncelikle standart ultrason incelemesi yapılarak damar duvarları, çapı, plak varlığı ve plak varsa yapısı ve boyutları değerlendirilir. Daha sonra renkli doppler ultrason ile kan akış yönü, hızı, plak var ise oluşturduğu darlığın derecesi belirlenir.
Karotis ve vertebral arter renkli doppler ultrason için açlık ya da özel bir hazırlık gerekmemektedir. Bu tetkik radyasyon içermediğinden gebelerde bile güvenle uygulanabilir.
İnceleme damarın durumuna göre değişmekle birlikte genelde yaklaşık 20-30 dakika sürer. Plaklar çok sayıda ve oluşturduğu darlık dereceleri fazla ise inceleme süresi uzayabilir. Tetkik ağrısız ve zararsız olmakla birlikte boyuna ultrason probu ile yapılan masaj etkisi nedeniyle refleks olarak baş dönmesi görülebilir. Tetkik bitiminde hasta ani olarak ayağa kalkmamalı ve bir süre oturarak dinlenmelidir.
Copyright 2025 Uzm. Dr. A. Billur Şendur. Radyoloji Uzmanı Tüm Hakları Saklıdır.
Uzm. Dr. A. Billur ŞendurRadyoloji Uzmanı
