Renkli doppler ultrasonografi, yüksek frekanslı ses dalgalarının kullanıldığı, damarlardaki kan akımının miktarının, hızının ve yönünün değerlendirildiği, kolay ulaşılabilir, invaziv olmayan ultrasonografik görüntüleme tekniğidir.
Renkli doppler ultrason yöntemi radyasyon içermemekte olup insan üzerinde bilinen zararlı bir etkisi bulunmamaktadır. Bu nedenle hamile, bebek ve çocuklarda da güvenle uygulanabilmektedir. Renkli Doppler Ultrasonografi de ultrason incelemesi gibi gerçek zamanlı bilgiler vermekte olup iç organlara, kol ve bacaklara giden atardamar ve toplardamarlarda kan akımını engelleyen daralma, pıhtı, plak gibi durumlarının araştırılmasında kullanılır.
Renkli doppler ultrason, kan akışını değerlendiren özel bir ultrason türüdür. Standart (B mod) ultrason ses dalgalarını kullanarak iç organları ve dokuları görüntülerken, Doppler ultrason damar yapılarındaki kan akışını incelemeye yarar. Renkli Doppler ultrason ise bu teknolojiyi daha ileri taşıyarak, damar içindeki kan akımının yönünü ve hızını renk kodlamalarıyla gösterir. Bu sayede damar hastalıkları, pıhtılar, darlıklar ve diğer dolaşım bozuklukları tespit edilebilir.
Renkli Doppler Ultrasonografi genellikle damarlardaki kan akışını etkileyen hastalıkların tespit edilmesi ya da iç organların yapısındaki değişikliklerle damarların ilişkisinin değerlendirilmesi için kullanılır.
En sık kullanıldığı durumlar:
Renkli doppler ultrason ile boyun, kol ve bacaklarda bulunan damarların değerlendirmesinde ön hazırlık gerekmemekte olup incelemenin rahat yapılabilmesine olanak sağlayan giysilerin tercih edilmesi önerilir.
Karaciğer, böbrek gibi iç organlara giden damarların incelemesi öncesinde karın içi gaz oluşumunun azaltılarak yeterli görüntü kalitesinin sağlanması için hastanın 6-8 saat aç olması istenmektedir. Ayrıca nikotin damarlarda daralmaya neden olarak inceleme sonucunu olumsuz etkilediğinden tetkikten en az 2 saat öncesinde sigara içimi bırakılmalıdır.
Renkli doppler ultrason incelenmesi gerçekleştirilecek damarların bulunduğu bölge açıkta kalacak şekilde giysiler çıkarıldıktan sonra tetkike göre hasta genellikle muayene masasına uzanır ya da bazen ayakta durur. İncelenecek bölgede cilt üzerine zararsız, kokusuz, şeffaf bir jel sürülür.
Ultrason jeli hem ses dalgalarının iletilmesini kolaylaştırır hem de ultrason probunun kolay hareket ettirilmesine olanak sağlar. Ultrason cihazının değişik boyut ve özelliklerdeki prob adı verilen parçası, yüksek frekanslı ses dalgalarının ilgili dokuya gönderilmesini ve dokudan geri dönen ses dalgalarının toplanarak ultrasonun bilgisayar bölümünde işlenerek monitörde görüntüye dönüşmesini sağlar. Damar içerisinde hareket eden kanın yönüne göre ekranda kırmızı ya da mavi renkli olarak damarlar görüntülenir.
Kan akımının hızı, miktarı ve formu ile ilgili bilgiler edinilir. Tetkik sırasında cihazdan kalp atışına benzer sesler de duyulmaktadır. Çıkan sonuçlar radyoloji uzman doktorları tarafından değerlendirilip raporlanır.
Doppler ultrason, damar hastalıklarının teşhis ve takibinde kullanılır. En sık kullanıldığı durumlar arasında bacaklardaki varisler, atardamar darlıkları, toplardamar tıkanıklıkları (derin ven trombozu - DVT) damar içi pıhtılar ve organlardaki kan akışı değerlendirmeleri yer alır. Ayrıca gebelikte bebeğin plasenta ve göbek kordonundaki kan akımını değerlendirmek için de kullanılır. Kalp ve damar hastalıklarında da önemli bir tanı aracı olup, karotis arter darlığı, böbrek damar hastalıkları ve aort anevrizmaları gibi ciddi durumları tespit etmek için yapılır.
Renkli Doppler ultrason, genellikle herhangi bir ilaç kullanılmadan yapılan bir görüntüleme yöntemidir. Ancak penil renkli Doppler ultrason gibi bazı özel tetkiklerde verilen ilaç sonrası damarlardaki kan akışı değişikliklerini saptamak amacıyla ilaç kullanımı gerekebilir.
Doppler ultrasonun yapıldığı bölgeye göre aç ya da tok olunması değişkenlik gösterebilir. Karın bölgesindeki damarları incelemek için yapılan Doppler ultrasonlarda hastanın en az 6-8 saat aç kalması önerilir. Ancak kol ve bacak damarları gibi yüzeyel bölgeler için yapılan Doppler ultrasonlarda açlık gerekmemektedir. Kalp Doppler incelemelerinde de genellikle açlık şartı aranmaz.
Standart ultrasonografi iç organları, yumuşak dokuları ve kas-iskelet sistemini görüntülemek için kullanılır. Doppler ultrason ise özellikle damar yapıları ve kan akışını incelemek için geliştirilmiş bir tekniktir. Standart ultrason kan akışını gösteremezken, Doppler ultrason hareket halindeki kan hücrelerinden gelen ses dalgalarını kullanarak damar içindeki kan akış hızını ve yönünü değerlendirir. Renkli Doppler ise bu bilgileri daha anlaşılır hale getirmek için kan akımını renk kodlamasıyla gösterir.
Renkli Doppler ultrason süresi, incelenen bölgeye ve yapılan detaylı değerlendirmeye bağlı olarak değişebilir. Genellikle 15-30 dakika arasında tamamlanır. Daha kapsamlı incelemeler veya birden fazla damar bölgesinin değerlendirilmesi gerektiğinde bu süre biraz daha uzayabilir. Ancak genellikle ağrısız ve hızlı bir işlemdir.
Doppler ultrasonun sonucu genellikle hemen alınabilir. İşlem sırasında radyolog ya da doktor görüntüleri inceleyerek ön değerlendirme yapabilir. Ancak bazen detaylı bir rapor hazırlanması birkaç saat sürebilir. Acil durumlarda doktor, işlem sonrası hemen bir ön bilgi verebilir.
Renkli Doppler ultrason, radyoloji uzmanı doktorları tarafından yapılan bir görüntüleme işlemidir. Ancak bu tetkikin hangi amaçla yapılacağına bağlı olarak farklı uzmanlık alanlarından yönlendirme alınabilir. Kardiyoloji, nöroloji, damar cerrahisi, kadın hastalıkları ve doğum, nefroloji veya ortopedi gibi branşlardaki doktorlar, belirli hastalıkların teşhis ve takibi için Doppler ultrason isteyebilir. Tetkikin değerlendirilmesi radyoloji uzman doktorları tarafından yapılır.
Copyright 2025 Uzm. Dr. A. Billur Şendur. Radyoloji Uzmanı Tüm Hakları Saklıdır.
Uzm. Dr. A. Billur ŞendurRadyoloji Uzmanı
