Venöz renkli doppler ultrason, ultrason incelemesine ek olarak toplardamarlardaki kan akımının hızının ve akış yönünün değerlendirildiği bir görüntüleme yöntemidir.
Ultrason probu aracılığıyla iletilen yüksek frekanslı ses dalgaları damar içerisindeki kan hücrelerine çarpıp geri dönerek ultrason cihazında işlenir ve akımlar monitörde kırmızı ya da mavi renkli olarak görüntülenir.
Alt ekstremite venöz dopplerde bacaklarda kasık, uyluk ve baldır bölgelerinde bulunan toplardamarlar değerlendirilir. Bazı durumlarda özellikle damar tıkanıklığı tespit edildiğinde karın içindeki ana toplardamarlar da pıhtının uzanımı açısından incelemeye dahil edilir.
Alt ekstremite venöz renkli doppler ultrason incelemesi en sık bacaklarda şişme, çap artışı, kızarıklık, ödem ve genişlemiş damarların görünür hale gelmesi durumlarında istenir.
Venöz yetmezlik ve varis bulguları olan hastalarda ya da venöz tromboz (toplar damarda pıhtı oluşumu) şüphesi olan olgularda toplardamarların değerlendirilmesi için en kolay ulaşılabilir, ağrısız, zararsız görüntüleme yöntemi doppler ultrason incelemesidir.
Bacaklardaki toplar damarlarda kanın yer çekimi etkisiyle aşağı doğru dönmesini engellemeye yardımcı olan kapakçıklar mevcuttur. Damarlardaki kan ayaklardan kalbe doğru giderken bu kapakçıklarda bir bozulma oluştuysa yani venöz yetmezlik geliştiyse kan geri kaçmaya başlar ve damarlarda basınç oluşturarak damarları deforme etmeye, damarların genişlemesine (varis oluşumuna) neden olur.
Varis oluşmasında genellikle genetik ve ailevi nedenler rol almakla birlikte obezite, uzun süre ayakta kalınması gereken işlerde çalışma, beslenme bozuklukları, sigara ve alkol kullanımı da riski arttırmaktadır.
Venöz yetmezlik bacaklarda şişme ve ağrıya sebep olmasının yanında genişleyen damarların görünür hale gelmesi sonucu oluşan kozmetik problemler de rahatsız edicidir.
Venöz doppler ultrason incelemesinde gözle görülür yüzeysel yerleşimli varislerle birlikte daha derin yerleşimli toplardamarlar da incelenir. Derin damarlarda yetmezlik mevcut değilse yüzeysel varisler direk tedavi edilebilir. Ancak derin damarlardaki kapakçıklarda da yetersizlik varsa bu durum tedavi edilmeden gerçekleştirilen yüzeysel varis tedavileri yetersiz kalır ve varislerin tekrar oluşması kaçınılmazdır.
Tromboz, damar duvarındaki ya da kan akışındaki bozukluklar veya kanın pıhtılaşma eğiliminin artması gibi sebeplerle kan damarlarının “trombüs” adı verilen pıhtı kitlesi ile tıkanması durumudur. Pıhtı genellikle diz altındaki, baldır bölgesindeki toplardamarlarda görülmekle birlikte zamanla yukarıya doğru uyluk ve karındaki damarlara ilerleyebilir.
Uzun süre hareketsiz kalmak (uzun araba ya da uçak yolculuğu, uzun süreli yatılı hastane tedavileri),yakın zamanda mevcut olan kalça-diz problemleri, kadın hastalıkları nedeniyle geçirilmiş ameliyat ya da travma, doğum kontrol hapı kullanımı, kalıtsal ya da edinilmiş kan pıhtılaşma bozuklukları… venöz tromboz için risk faktörleri arasında yer almaktadır.
Venöz tromboz varlığında bacakta kısa sürede gelişen şişme, ağrı ve kızarıklık görülür. Ayrıca muayenede baldır sıkıldığında ağrıda artış meydana gelir. Böyle bir durumda vakit kaybetmeden bir hekime başvurulmalı ve trombüs açısından venöz doppler ultrason yaptırılmalıdır.
Bazen derin toplar damarlardaki trombüsten kopan küçük parçalar akciğer damarlarını tıkayarak göğüs ağrısı veya nefes darlığı ile kendini gösteren “pulmoner tromboembolizm” tablosu oluşturabilir. Bu nedenle trombüsün en kısa sürede saptanması ve tedaviye erkenden başlanması hayati önem taşımaktadır.
İnceleme öncesinde hastanın bacakları tamamen açık olacak şekilde soyunması istenir. Venöz tromboz açısından değerlendirme yapılacaksa hasta muayene masasına sırt üstü uzanır. Kasıktan ayak bileğine kadar ultrason jeli sürülerek toplardamar seyri boyunca prob gezdirilerek görüntüleme gerçekleştirilir.
Diz arkası ve baldırdaki damarlar için hasta yan ya da yüz üstü döndürülür. Damarların içlerinin tam dolup dolmadığı, akımı engelleyen trombüs oluşumlarının varlığı renkli doppler ile incelenir ve yer yer küçük bası uygulamaları yapılır.
Venöz yetmezlik şüphesi varsa inceleme ayakta gerçekleştirilir. Toplardamarların çapları ölçülür, kapaklardaki yetersizliği belirlemek için hastadan ıkınması ya da öksürmesi istenerek kaçak miktarı saptanır.
Özel bir hazırlık gerekmemekle birlikte inceleme sırasında kasıklardan başlayarak ayak bileğine kadar olan toplar damarlar değerlendirildiğinden rahat çıkarılabilecek kıyafetler giyilmesi ve inceleme günü bacaklara krem/losyon sürülmemesi önerilir.
Alt ekstremite venöz renkli doppler ultrason genellikle 20-30 dakika içinde tamamlanır. Ultrason incelemesi ağrısız, invaziv olmayan, kolay ulaşılabilir bir tetkiktir. Radyasyon içermez ve insan üzerinde bilinen zararlı bir etkisi yoktur.
Toplardamarlarınızda bir sorun saptanması durumunda zaman içerisinde, tedavi sonrası bulgularda değişiklik olup olmadığını görmek için kontrol doppler incelemesi gerekebilir. Takip incelemerin yapılması tedavi yanıtını değerlendirmek açısından önemlidir.
Copyright 2025 Uzm. Dr. A. Billur Şendur. Radyoloji Uzmanı Tüm Hakları Saklıdır.
Uzm. Dr. A. Billur ŞendurRadyoloji Uzmanı
